स्टॉकहोम : अमेरिका आणि ब्रिटनमधील तीन शास्त्रज्ञांना सोमवार, दि. १४ ऑक्टोबर २०२४ रोजी अर्थशास्त्राचा नोबेल पुरस्कार जाहीर झाला आहे. विजेत्यांमध्ये तुर्की-अमेरिकन डॅरेन एसेमोग्लू, ब्रिटिश-अमेरिकन सायमन जॉन्सन आणि ब्रिटन जेम्स ए. रॉबिन्सन यांचा समावेश आहे. विविध राजकीय आणि सामाजिक संस्थांची निर्मिती आणि त्यांचा समाजाच्या प्रगतीवर होणारा परिणाम याविषयी केलेल्या संशोधनासाठी त्यांना हा सन्मान मिळाला. या तिन्ही अर्थतज्ज्ञांनी वर्षानुवर्षे प्रगती करूनही गरीब देशांचा श्रीमंत देशांसारखा विकास कसा होऊ शकला नाही, हे सांगितले.
समाजावर राजकीय संस्थांचा प्रभाव ३ प्रकारे स्पष्ट केला. प्रथम संसाधनांचे वितरण कसे केले जाते, समाजात निर्णय घेण्याचा अधिकार कोणाकडे आहे, याच आधारावर श्रीमंत वर्ग आणि सामान्य लोक यांच्यात संघर्ष आहे. दुसरे म्हणजे जनता संघटित होऊन कधी कधी सत्ताधारी वर्गाला धमकावते. असे करून तो सरकारला त्याच्या म्हणण्याशी सहमती देतो. त्यामुळे समाजाची शक्ती केवळ काही निर्णय घेण्यापुरती मर्यादित नाही, असे म्हणता येईल. तिसरे म्हणजे अनेकवेळा श्रीमंत शासक वर्गाला निर्णय घेण्याचे अधिकार जनतेच्या हाती देण्यास भाग पाडले जाते.
